Lot description:
Poniatowski, Medal Ne Cede Malis 1770 - VERY RARE, Holzhaeusser
Very rare silver Poniatowski medal minted in 1770.
In the catalogue of the collections of the Royal Castle in Warsaw - Museum, Volume 2, it is written about this medal as follows: 'King Stanisław August is credited with the idea of this medal, most likely issued as a reward for supporters for support during the political difficulties that the Republic of Poland found itself in during the Bar Confederation. This is clearly illustrated by the reverse showing the nave of the state on a stormy sea, sailing between rocks (supposedly between Scylla and Charybdis). The depiction is in the all'antica convention: the ship is stylised as an ancient galley, six sailors sitting with their backs (sic!) to the helmsman have antique equipment and shields with various coats of arms of the lands of the Republic - according to Albertrandi ([bd] b, no. XXIX) these are the voivodeships: Poznań, Kalisz, Podolia and Ruthenia. It may be either a literal representation of one of Aeneas' adventures (as M. Stahr 2008 believes based on the lemma on the reverse; Stahr 2008, p. 172), as well as political propaganda – a response to the actions of Empress Catherine II. It is also possible to interpret the six brave companions of the helmsman – that is, King Stanisław August himself – as : August and Michał Czartoryski, Andrzej Zamoyski, Stanisław Lubomirski, Antoni Przezdziecki and Jan Borch (Zienkowska 1998, p. 216). Ne cede malis – the motto on the reverse of the medal – is a quote from the Aeneid (Vergilius, VI, 132/95), which in a broader translation by T. Karyłowski (Vergilius, Aeneida, Wrocław 1980, p. 158) reads: 'Do not yield to evil, but go boldly against it, / Wherever your fate has allowed you!'
The medal bears no date, but it was undoubtedly made in 1770. 'Thornische Wöchentliche Nachrichten und Anzeigen' under the date of May 17 of that year reported that 'in these days a medal was minted with the inscription NE CEDE MALIS, which as a curiosity in token of special grace is granted'. The obverse of the medal is the official image of the king used on Stanisław August's medals, starting from 1766, from the stylus of Jan Filip Holzhaeusser. The medal is known in gold, silver and bronze (bronze are usually newly minted); from the image on the reverse of the ship's name. The preserved, although cracked, reverse die was taken to St. Petersburg in 1868, and returned to Poland after the Peace of Riga, in 1924'.
Obverse: head of the king, tied with a royal binder, right, under the neck the minter's initials IPH
STANISLAUS AUGUSTUS DG REX POLONIAE MD LITUA (Stanislaw August, by the grace of God, King of Poland, Grand Duke of Lithuania)
Reverse: ship in a stormy sea, sailing between two rocks, six sailors at the oars and a helmsman steering it, the sailors dressed in ancient costumes with helmets on their heads, various coats of arms at the oars
NE CEDE MALIS (Do not let adversity defeat you)
Silver, diameter 40 mm, weight 26.32 g
Bardzo rzadki medal w srebrze Poniatowskiego wybity w 1770 roku.
W katalogu zbiorów Zamku Królewskiego w Warszawie - Muzeum, Tom 2, napisano o tej pozycji tak: 'Królowi Stanisławowi Augustowi przypisuje się pomysł tego medalu, emitowanego najpewniej jako nagroda dla stronników za wsparcie w okresie trudności politycznych, w jakich znalazła się Rzeczpospolita podczas konfederacji barskiej. Ilustruje to dobitnie rewers ukazujący nawę państwową na wzburzonym morzu, płynącą między skałami (w domyśle między Scyllą a Charybdą). Przedstawienie w konwencji all'antica: okręt stylizowany na starożytną galerę, sześciu żeglarzy siedzących tyłem (sic!) do sternika ma antyczny rynsztunek i tarcze z różnymi herbami ziem Rzeczypospolitej – wg Albertrandiego ([b.d.] b, nr XXIX) są to województwa: poznańskie, kaliskie, podolskie i ruskie. Może to być zarówno dosłowne ukazanie jednej z przygód Eneasza (jak uważa M. Stahr 2008 na podstawie lemmy rewersu; Stahr 2008, s. 172), jak i propaganda polityczna – odpowiedź na działania cesarzowej Katarzyny II. Dopuszczalna jest również interpretacja, iż sześciu dzielnych towarzyszy sternika – czyli samego króla Stanisława Augusta – to kolejno: August i Michał Czartoryscy, Andrzej Zamoyski, Stanisław Lubomirski, Antoni Przezdziecki i Jan Borch (Zienkowska 1998, s. 216). Ne cede malis – dewiza umieszczona na rewersie medalu – jest cytatem z Eneidy (Wergiliusz, VI, 132/95), co w szerszym tłumaczeniu T. Karyłowskiego (Wergiliusz, Eneida, Wrocław 1980, s. 158) brzmi: „Ty złemu nie ustępuj, lecz przeciw idź śmiało, / Gdzie twój los ci pozwolił!".
Medal nie nosi daty, jednak bezspornie powstał w 1770 r. „Thornische Wöchentliche Nachrichten und Anzeigen" pod datą 17 maja tego roku informowały, że „w tych dniach wybito medal z napisem NE CEDE MALIS, który jako osobliwość w dowód szczególnej łaski jest udzielany". Awers medalu to oficjalny wizerunek króla stosowany na medalach Stanisława Augusta, począwszy od 1766 r., spod rylca Jana Filipa Holzhaeussera. Medal znany w złocie, srebrze i brązie (brązowe są zwykle nowego bicia); od wyobrażenia na rewersie zw. okrętowym. Zachowany, choć pęknięty stempel rewersu zabrano w 1868 r. do Petersburga, zwrócono Polsce po pokoju ryskim, w 1924 roku'.
Medal oznaczony w katalogu Hutten-Czapskiego stopniem rzadkości jedynie R2, co zupełnie nie pokrywa się z jego dostępnością na rynku kolekcjonerskim.
Oryginalne, stare bicie w czystym SREBRZE z typowym zapięciem na rancie, co odróżnia oryginalne bicie od późniejszych odbitek.
Znakomity stan zachowania oraz jakość bicia z doskonale zachowanym detalem królewskiego przedstawienia. Tło z intensywnym lustrem menniczym i miejscowo barwną patyną. Piękny medal!
Awers: głowa króla, bindą królewską przewiązana, w prawo, pod szyją inicjały mincarza I.P.H.
STANISLAUS AUGUSTUS D G REX POLONIAE M D LITUA (Stanisław August z bożej łaski król polski, wielki książę litewski)
Rewers: okręt na wzburzonym morzu, miedzy dwoma skałami płynący, sześć majtków przy wiosłach i sternik nim kierujący, majtkowie odziani w starożytne stroje z szyszakami na głowach, przy wiosłach różne tarcze herbowe
NE CEDE MALIS (Przeciwnościom nie daj się zwyciężyć)
Srebro, średnica 40 mm, waga 26.32 g
Chęć Rossyi wpływania na rządy Polski, upór nieprzezwyciężony katolików w odmówieniu tego wszystkiego, czego tylko dyssydenci pragnęli, tychże dyssydentów niespokojne umysły, i skłonność przekładania własnej korzyści nad pożytek ojczyzny, duma możniejszych panów pokryta pozorem religii, wiodąca ich do ubiegania się o najpierwsze dostojności, innych panów zastarzałe nienawiści, gwałty nieokreślone, których się dopuszczał xiążę Repnin poseł rossyjski w Polszcze, wszystko to wznieciło burze okropne w Polszcze i pożar, który, jak Katylina mawiał, nie wodą ugaszony, ale rozwalinami miał być przytłumiony. Wtedy to jak gdyby za daniem hasła, pod pozorem zemszczenia się krzywdy i bronienia się od gwałtu, związek między sobą uczynili, albo pozór związkowych na się wzięli, jedni co nowego rzeczy porządku dla korzyści swojej pragnęli, drudzy co z dawna powziętą nienawiść nasycić chcieli, wielu co z publicznego utrapienia nadzieje pomnożenia zysków swoich powzięli, niektórzy naostatek w małej liczbie, którzy rossyjskiego narodu, albo raczej xięcia Repnina nieznośne jarzmo z karków polskich zwalić, i co gwałtownie na sejmie roku 1768 postanowiono, zburzyć i zniszczyć, albo przynajmniej osłabić się spodziewali. Ale przy takiem umysłów na różne zamiary roztargnieniu nic przyzwoicie, nic mądrze, do prawdziwego ojczyzny pożytku niewykonano. Zabójstwa, rabunki, pożary, całą Polskę zniszczyły, nadzieje były płocho powzięte i źle ugruntowane, a wiarę dawano tym, których uprzejma żądza była widzieć Polskę przez niezgody rozszarpaną. Hersztowie srogiego umysłu, dzikich obyczajów, pozbawieni roztropności, żadnego doświadczenia nie mający, stanęli na czele; pod nimi walczyła zgraja ludzi mało posłusznych, z których większa część mieniła się być urodzoną do rozkazywania, nie zaś do słuchania rozkazów. Rzadkie były zwycięztwa, a klęski częste, majątkiem spokojnych obywatelów opłacane, schronienie u sąsiadów nietylko zbiegłym ale, i zbrodniarzom pozwolone, ten jest zbiór nieszczęśliwości, które Polskę w tym czasie obarczyły. Te są rzeczy, na które król z wielkim żalem swym patrzeć, które z niepospolitą stałością znosić, którym mądrze zabieżeć musiał; przeto też z napisu tego medalu z Wirgiliusza Eneidy ks. VI. dobranego, nietylko dał poznać moc nieosłabioną umysłu swego, ale i starał się natchnąć nią innych na okręcie rzpltej pod jego sterem pracujących.
Wracając do medalu, dwoisty na nim błąd upatrzeć można, naprzód, że wiosłem robiący nie tak jak należy siedzą; powinniby albowiem mieć twarz ku sternikowi obróconą, co tu przeciwnie wyrażono. Drugi błąd jest, iż żagiel zostawiony jest rozpostarty na masztowych drągach, co daremną czyni włosłem robiącym przy wietrze przeciwnym pracę. Ten ostatni błąd tem jednak może być wymówiony, że pomiędzy skałami żeglując, gdzie bystrzejszy pęd wody być może, rozłożonym żaglem hamować bieg okrętu pragną, aby się pomyślniej i bezpieczniej przez te okropne wąwozy przedarli. (hrabia Edward Raczyński - 'Gabinet Medalów Polskich')Reference: Raczyński 519, Hutten-Czapski 3390 (R2)
Grade: XF+/AU
Starting price: 2381 EUR | |